Operation Fish

1 Lipca 1940 roku o godzinie 07:35 do portu w Halifaxie w Nowej Szkocji wpłynął brytyjski krążownik HMS Emerald, na pokładzie którego znajdowała się specjalna przesyłka.  Oficjalnym ładunkiem były ryby, jednak na wszystkich skrzyniach widniały oznaczenia Ściśle Tajne .

Aby tajemniczy ładunek dotarł do Kanady konieczne było szczegółowe planowanie oraz przygotowania, trwające niemalże rok czasu! To co znajdowało się w kontenerach było jednym z najpilniej strzeżonych sekretów II Wojny Światowej.

Pomimo, że tajna operację nosiła  nazwę Operation Fish, to w skrzyniach nie było żadnych ryb. Było za to złoto; tysiące kilogramów złota, które należało do rządu brytyjskiego!

Powody

Dlaczego rząd brytyjski zdecydował się wysłać całe imperialne złoto, warte miliony, jeśli nie miliardy funtów, za granicę?

Był rok 1940. Nazistowskie Niemcy zaanektowały już Austrię oraz Czechosłowację. Po błyskawicznej kampanii pokonały Polskę. Nie trudno było sobie wyobrazić, co nastąpi później.

Wiosną 1940 roku pokonane i zajęte zostały Dania, Norwegia oraz kraje Belekusu. Francja poddała się praktycznie bez walki. Atak na Wielką Brytanię wydawał się tylko kwestią czasu.

4 czerwca 1940 roku brytyjski premier Winston Churchill wygłosił słynne przemówienie, w którym  obiecał walczyć „na plażach, na polach, na ulicach, […] na wzgórzach”, twierdząc, że Wielka Brytania nigdy się nie podda. Jego przemowa przeszła do historii, jednak było coś, o czym Churchill nigdy nie wspomniał. Był to tajny plan przeniesienia rządu do Montréalu i rządzenia Brytyjską Wspólnotą Narodów z Kanady.

Już od czasu Układu Monachijskiego angielscy bankierzy profilaktycznie zwiększali rezerwę złota w Kanadzie. Po wybuchu II Wojny Światowej zaczęli się oni przygotowywać na najgorsze. Po kolejnych podbojach Hitlera, Winston Churchill podjął ryzykowną decyzję o przeniesieniu całego brytyjskiego złota za ocean. Rozpoczęła się Operacja Ryba – Operation Fish.

Tajny rejs krążownika HMS Emerald

Operacja była niezwykle skomplikowana, ponieważ do przetransportowania było ponad dwa tysiące ton złota! Nawet gdyby Niemcom udało się zająć Wielką Brytanię, rezerwy złota pozwalałyby na zakup broni oraz zaopatrzenia, a co za tym idzie – na dalszą walkę.

Załoga HMS Emerald była doświadczona. Jeszcze przed rozpoczęciem Operation Fish ten lekki krążownik był używany do transportu brytyjskiego złota oraz pieniędzy w celu zakupu broni od Stanów Zjednoczonych. W tym czasie okrętem dowodził komandor Augustus Willington Shelton Agar .  Podczas jednego z takich rejsów HMS Emerald wypłynął 7 Października 1940 roku z portu w Plymouth. Dla zmylenia niemieckich agentów, cała załoga została wyposażona w białe, tropikalne uniformy.

Konwój składający się z dwóch pancerników, krążownika oraz dwóch lekkich krążowników miał na swoim pokładzie sztabki złota warte wówczas 2 000 000 funtów, a których obecna wartość wynosiłaby 100 000 000 funtów! Podczas podróży HMS Emerald stracił wszystkie szalupy, łodzie ratunkowe, jak również część ładunku, między innymi bomby głębinowe a nawet samolot rozpoznawczy Fairey Seafox. Złoto dotarło jednak do Kanady nietknięte!

Operacja Ryba

24 Czerwca  1940 roku wypłynął pierwszy konwój. Na pokładzie krążownika HMS Emerald znajdował się pierwszy ładunek złota. W tym czasie Atlantyk był łatwym terenem łowieckim dla niemieckich U-boatów. W Maju 1940 roku zatopiły one ponad 100 statków, co stanowiło około 40% pływających w tym czasie po oceanie statków.

W pewnym momencie rozpętał się ostry sztorm i konwój musiał zwolnić, stając się łatwą zwierzyną łowną. Na szczęście dla Brytyjczyków w okolicy nie było żadnych U-boatów.

HMS Emerald dopłynał bez problemów do portu w Kanadzie, gdzie całe złoto przeładowano do tuzina wagonów i pod ochroną niemalże 300 strażników wysłano do Montrealu. To był jednak dopiero pierwszy transport! Za nim podążyły kolejne.

Polski akcent – MS Batory

Podczas kolejnego rejsu Opertion Fish na pokład 5 statków załadowano złoto oraz pieniądze warte 1.7 biliona dolarów. Była to największa operacja transportu złota w historii. Jednym ze statków w konwoju były polski liniowiec MS Batory, na pokładzie którego znajdowała się część skarbu.

W pewnym momencie na pokładzie Batorego pojawiły się kłopoty z silnikiem. Konwój nie mógł czekać. Dla ochrony polskiego okrętu pozostawiono brytyjski krążownik HMS Bonaventure. Marynarze zabrali się za naprawy ale pojawiła się gęsta mgła. Z powodu otaczających gór lodowych oba okręty zostały unieruchomione.  Gdyby w okolicy pojawiły się niemieckie U-boaty, to miałyby one bardzo łatwe polowanie.

Po dokonaniu napraw statki ruszyły, docierając do portu w Halifaxie wiele dni po reszcie konwoju.

Brytyjskie złoto zostało umieszczone w specjalnie do tego celu skunstruowanym podziemnym schronie.  Za jego ochronę odpowiadała Kanadyjska Królewska Policja Konna. Podczas transportu nie zaginęła ani jedna skrzynia.

Dla obsługi finansowej brytyjskiego skarbu zatrudniono około 120 osób, głównie emerytowanych bankierów i brokerów. Według ich wyliczeń, był to drugi największy depozyt złota na świecie, ustępujący tylko amerykańskiemu, znajdującemu się w Fort Knox.

W operację zaangażowane było ponad 600 osób. Była ona bardzo ryzykowna, zwłaszcza biorąc pod uwagę liczbę niemieckich łodzi podwodnych polujących na statki Aliantów. Szczęśliwie dla Brytyjczyków, ani jeden statek transportujący złoto nie zatonął ani nie został zatopiony! Wywiad niemiecki nigdy nie dowiedział się o operacji.

Obrazek tytułowy:

https://en.wikipedia.org/wiki/HMS_Emerald_(D66)#/media/File:HMS_Emerald_WWI_IWM_Q_045940.jpg

Licencja Public Domain.

Źródła:

https://www.bankofcanadamuseum.ca/2018/05/operation-fish/

https://en.wikipedia.org/wiki/Operation_Fish

https://insh.world/history/the-largest-transfer-of-wealth-in-history/